Odessa
Perła Morza Czarnego
Odessa bywa nazywana "Perłą Morza Czarnego" ze względu na swoje
położenie nad Morzem Czarnym. Nazywa się ją jeszcze „Stolicą Humoru”. Od 1972 roku, co roku odbywa się "Festiwal Humorina". W
czasach Imperium Rosyjskiego i ZSRR miasto nazywane było też "Południową
Stolicą". Możemy spotkać się z określeniami: "Złote Miasto" czy
"Palmira Południa".
Chcąc zyskać przychylność mieszkańców, trzeba poprawnie wymawiać nazwę
„Adjessa”, miękko i z czułością, jakby zwracało się do pięknej kobiety…
Współcześnie Odessa posiada największy port morski w basenie Morza Czarnego.
W mieście mieszka ponad milion mieszkańców i trzecim miastem, co do liczby
mieszkańców miastem Ukrainy po Kijowie i Charkowie.
Symbolem Odessy są, znajdujące się pomiędzy historycznym centrum a portem
morskim "Schody Odeskie" później nazywane "Schodami
Potiomkinowskimi". Zostały one zbudowane w latach 20-tych XIX w. Można je
oglądać w radzieckim filmie Siergieja Eisensteina "Pancernik
Potiomkin" z 1925 roku oraz polsko-radzieckim filmie "Deja-Vu" z
1990 roku. Będąc w Odessie koniecznie trzeba się wybrać na spacer po tych 193
schodach. Na szczycie schodów znajduje się również Pomnik Richelieu (pierwszego
burmistrza Odessy).
O pięknie Odessy w swoich utworach pisał Aleksander Puszkin, który tak pisał
o tym mieście:
"Europa jest tu na każdym kroku. Wszystko tu błyszczy, wszystko jest
doskonałe. Na ulicach słychać rozmowy w wielu językach...".
W Odessie przebywał też znany amerykański pisarz Mark Twain, który tak
napisał o Odessie:
"Przez długi czas czułem się jak w podróży. Dopiero w Odessie
poczułem się jak w domu."
O słynnych odeskich schodach pisał Jules Verne, choć tak na prawdę
nigdy ich nie widział. W Odessie w czasie zesłania mieszkał na ulicy
Deribasowskiej 16 wieszcz Adam Mickiewicz. A na domu w którym mieszkał
znajduje się pamiątkowa tablica upamiętniający ten fakt. Zaś Pomnik Adama
Mickiewicza znajduje się na małym Aleksandrowskim Skwerze (Олександрівський
Сквер). W Odessie bywał: Julian Ursyn Niemcewicz, Józef Ignacy Kraszewski
.
Odessa to rosyjskojęzyczne miasto i słychać to na każdym kroku. Choć
współcześnie ponad 60% mieszkańców to Ukraińcy, Rosjanie stanowią 29%, Bułgarów
i Żydów jest nieco ponad 2%, zaś Mołdawianie, Białorusini, Ormianie i Polacy to
około 2%.
W tym roku postanowiłem odwiedzić Odessę i poplażować na czarnomorskiej
plaży. Tak się składa, że Odessę odwiedzam po raz drugi a pierwszy raz byłem
tutaj w sierpniu 2008 roku. Wtedy do miast przylecieliśmy samolotem z lotniska
w Kijowie-Boryspolu na pokładzie węgierskich tanich linii lotniczych Wizz Air.
W tym roku wybrałem dojazd do Odessy pociągiem z Lwowa. Wybrałem pociąg relacji: Lwów-Odessa odjeżdżający o 19:06 a w Odessie
pojawiłem się po 12 godzinach i 16 minutach (07:22 rano). Drugi raz w życiu
miałem okazję przejechać się w wagonach sypialnych typu "plackarta" i
muszę powiedzieć, że na prawdę da się wyspać w takim pociągu. Warto zabrać ze
sobą zatyczki do uszu, żeby zapewnić sobie większy komfort. W tym roku miałem
też okazję jechać w plackarcie na trasie: Lwów-Czerniowce, ale ta trasa była o
połowę krótsza, bo czas przejazdu wynosił 6 godzin 20 minut.
Wszystkie bilety są imienne i ważne tylko na konkretny pociąg (numer
pociągu, numer wagonu i numer miejsca - wszystkie te informacje znajdują się na
bilecie) i przed wejście do wagonu prócz biletu warto przygotować sobie
paszport. Prowadnik chwilę tym jak pociąg rusza idzie po wagonie i zabiera
wszystkie bilety a najczęściej oddaje je na godzinę przed przyjazdem na stację
i wtedy też budzi pasażerów. Pociąg, jeśli wsiadamy na jego stacji początkowej
podstawiany jest na godzinę przed jego odjazdem. Wagon typu
"plackarty" ("Плацкарт") składa się z 9 otwartych
przedziałów z 54 miejscami do spania. Zaś wagon "kupe"
("Купе") składa się z 4-osobowych, zamykanych przedziałów.
Funkcjonują również przedziały typu "luks" ("Люкс"), gdzie
znajdują się tylko dwa łóżka. Oczywiście najpopularniejsze i zarazem najtańsze
są miejsca w wagonach typu "plackarta". Dla przykładu bilet na trasie
Lwów-Odessa w wagonie "plackarty" wynosi 134 UAH (20 PLN) zaś w
wagonie "kupe" to 227 UAH (34 PL). Należy dodać, że bilety można
kupować po założeniu konta na stronie:
http://booking.uz.gov.ua/en/.
Do biletu bezpłatnie otrzymujemy pościel oraz możemy, jeszcze w czasie zakupu
biletu on-line dokupić jedną lub dwie herbaty (5 UAH) (0.75 PLN). Herbatę czy
kawę możemy kupić też bezpośrednio w pociągu od pracownika wagonu od tak
zwanego "prowidnyka" ("Провідник"). W okresie letnim
zdecydowanie warto kupować bilety ze sporym wyprzedzeniem, bo bilety rozchodzą
się bardzo szybko i już na ponad 15 dni przed moim wyjazdem w systemie nie było
żadnych biletów na termin, w którym ja wybierałem się do Odessy. Odkąd
praktycznie nie da się jeździć na Krym to Odessa jest bardzo popularną wśród
Ukraińców, ale także Polaków.
Prosto z placu przed dworcem, gdzie znajduje się przystanki komunikacji
miejskiej udaje mi się złapać marszrutkę 220, którą dojadę w pobliże mojego
hostelu w centrum, gdzie spędzę 4 noce. Przed budynkiem Dworca Kolejowego
"Odessa-Główna" znajduje się tez lokalny dworzec marszrutek, którymi
możemy dostać się do wielu innych miejscowości w obwodzie odeskim.
Po mieście możemy poruszać się na tramwajach, trolejbusach, marszrutkach i
taksówkach. Przejazd tramwajem i trolejbusem kosztuje 2 UAH a bilet kupujemy od
bileterki albo płacimy przy wychodzeniu przednimi drzwiami. Przejazd marszrutką
kosztuje 5 UAH i wpłacimy przy wychodzeniu kierowcy. W sezonie miejski transport
jest bardzo zatłoczony. Dwukrotnie mieszkańcy ostrzegali mnie przed kradzieżami
i mówili, że miasto to "kriminalnyj gorod". W Internecie znalazłem
artykuł z lipca tego roku, który ogłasza miasto niechlubnie "Kryminalną
Stolicą Ukrainy". Z artykułu dowiaduję się, że w mieście i regionie z roku
na rok wzrasta przestępczość. Miasto nigdy nie cieszyło się przydomkiem
"bezpiecznego" już za czasów carskiej Odessy miasto nosiło niechlubne
miano jednej z kryminalnych stolic Imperium Rosyjskiego.
Miano kryminalnej dzielnicy od lat ma "Mołdawianka”, po której według
miejscowych najlepiej nie chodzić nocą. Przed Rewolucją Bolszewicką w 1917 roku
dzielnica była centrum życia ortodoksyjnych Żydów w Odessie. O życiu w tej
dzielnicy pisał rosyjski prozaik żydowskiego pochodzenia Izaak Babel w
"Opowiadaniach Odeskich", które są heroikomiczną sagą opisującą życie
mieszkańców żydowskiej dzielnicy Odessy.
W porze obiadowej na pewno z czystym sumieniem można polecić sieciowy lokal
z ukraińską kuchnią "Puzata Hata", który znajduje się na 6 piętrze
Centrum Handlowego "Europa" (ТЦ "Европа") na ulicy Derybasiwskiej
21. Zaś na kawę (espresso lub kawę po turecku) za 17-20 UAH w sieciowej
kawiarni "Lwowskiej Manufakturze Kawy" ("Львівська Мануфактура
Кави") przy ulicy Derybasiwskiej 22.
Z atrakcji, z których nie udało mi się skorzystać to Odeska Kolejka Linowa
(Одеський Фунікулер) przy Schodach Potiomkinowskich, która akurat w tym roku
jest w remoncie. Drugą atrakcją, której już nie uda się zobaczyć jest
"Bajkowy Tunel" ("
Казковий
Тунель"), który według starszej pary został zamknięty. Bajkowy Tunel
mieści się przy Francuskim Bulwarze 63/65 (Французький Бульвар 63/65) na
terenie Sanatorium "Magnolia" (Санаторій "Магнолія").
Warto odwiedzić między innymi:
Odeskie Delfinarium "Nemo" (Одесского Дельфинария "Немо") w
którym można wybrać się na 45-minutowy pokaz z udziałem delfinów a koszt
takiego pokazu to 250 UAH (38 PLN) za "Pełen Pokaz - Perła Odessy"
("Дневное Шоу - Жемчужина Одессы", który odbywa się 3 razy w ciągu
dnia. Drugim miejsce jest Odeskie Zoo (Одесский Зоопарк), które pracuje
codziennie od 09:00 do 19:00 a bilet kosztuje 40 UAH (6 PLN).
Zwiedzanie miasta najlepiej zacząć od głównego deptaka w mieście jaki jest
ulica Deribasiwska (ул. Дерибасовская), na której koncentruje się życie
miasta. Na ulicy znajdziemy całe mnóstwo restauracji, barów, sklepów znanych
marek (Swarovski, oodji) oraz duże centrum handlowe "Europa". Ulica
ma 945 metrów i jest całkowicie wyłączona z ruchu. Spacer najlepiej rozpocząć
od początku ulicy, gdzie znajdziemy na rogu ulic Preobrazhenskaya i
Deribasovskaya dawny Hotel "Pasaż" (Гостиница "Пассаж")
(ул. Преображенская 34) wybudowany w stylu secesyjnym w latach 1989-1899 z
zadaszonym pasażem handlowym, którym warto się przespacerować i podziwiać
detale architektoniczne umieszczone na ścianach pasażu.
Dalej po lewej stronie zauważymy "Miejski Sad" ("Городской
Сад") z podświetlaną fontanną i stylizowaną altaną, na której często
wieczorami gra orkiestra. W okolicy "Ogrodu Miejskiego" znajdziemy
Pomnik "Lwa i Lwicy" (Скульптурная Группа "Лев и Львица"),
Pomnik "Dwunastu Krzeseł" (Монумент "Двенадцатый Стул"),
która nawiązuje do satyrycznej rosyjskiej powieści, która napisana została
przez Ilję Ilfa i Eugeniusza Pietrowa. Kolejnym pomnikiem rosyjskiego muzyka
jazzowego, piosenkarza, komika i aktora filmowego Leonida Utiosowa (
Памятник Леониду Утесову). Następny to
Pomnik Siergieja Utochkina (rosyjskiego pilota i sportowca) (Памятник
Сергею Уточкину).
Na skrzyżowaniu ulicy Dereribasowskiej i ulicy Polski Zjazd (Польський
Спуск) stoi Pomnik Józefa de Ribasa (Иосифу де Рибасу) - hiszpańskiego oficera
w służbie rosyjskiej, który założył Odessę i od jego nazwiska nazwano
najsłynniejszą ulicę miasta - Deribasowską. Tutaj znajduje się także Popiersie
Ludwika Zamenhofa (Памятник Людвику Заменгофу) (вул. Дерібасівська 3). Ulica
Polska przechodzi w ulicę Polski Zjazd (Польский Спуск) w ulicę Lecha
Kaczyńskiego (ул. Леха Качиньского). Lech Kaczyński zagranicami kraju ma
jeszcze swoją ulicę w Chicago i Tbilisi.
Drugą jedną z ważniejszych ulic w mieście jest ulica Jekaterininskaja (ул.
Екатерининская) na której znajdziemy sporo butików luksusowych marek i
restauracji.
Najbardziej charakterystycznym zabytkiem Odessy jest budynek Narodowego
Akademickiego Teatru Opery i Baletu (Одесский Национальный Академический Театр
Оперы и Балета) przy per. Czajkowskiego 1 (пер. Чайковского 1) wybudowany w
latach 1884-1887 w stylu neobaroku a jego projektantami była znane wiedeńskie biuro
projektowe Fellner & Helmer. Opera jest zdobna pomieścić 1636 widzów.
Zwiedzanie jest możliwe z przewodnikiem i trwa godzinę a bilet kosztuje 100
UAH.
Poniżej Opery znajduje się Fontanna
(Фонтан у Оперного Театра). A schodząc w dół miniemy Odeskie Muzeum
Archeologiczne (Одесский Археологический Музей Национальной Академии Наук
Украины) przy ulicy Lanżeronowskiej 4 (ул. Ланжероновская 4). Przed budynkiem
muzeum stoi kopia rzeźby "Laokoona i Jej Synowie" (Скульптурной
Группы "Лаокоон и Его Сыновья"). A obok pod numerem 2 mieści się
Odeskie Państwowe Muzeum Literatury (Одесский Государственный Литературный
Музей).
Idąc dalej w dół i kierując się
lekko na lewo ujrzymy biały budynek Odeskiej Rady Miejskiej (Starej Giełdy)
(Одесский Горсовет) (Старая Биржа) na Placu Dumy (Думской Площадь) przy
Nadmorskim Bulwarze (Приморский Бульвар). Budowa budynku rozpoczęła się w 1829
roku a zakończyła się w 1837 roku. Według projektu Francesco Boffo i Gregorio
Toricelli w stylu neoklasycystycznym. W fasadzie budynku znajdują się
dwa duże posągi przedstawiające Ceres i Merkurego w swoich rolach, jako bogini
rolnictwa i boga handlu.
Co pół godziny, zegar nad wejściem wygrywa melodię "Odessa Moje Rodzinne
Miasto" ("Одесса, Мой Город Родной") i ta sama melodii grana
jest na powitanie pociągów przyjeżdżających na stacji kolejowej Odessa-Główna.
Melodia pochodzi z operetki "Biała Akacja" ("Белая Акация")
skomponowanej przez radzieckiego kompozytora i dyrygenta żydowskiego
pochodzenia Izaaka Dunajewskiego.
Dalej na placu przed Starą Giełdą stoi Pomnik Aleksandra Puszkina (Памятник
Пушкину). W mieście znajduje się też Muzeum Aleksandra Puszkina przy ulicy
Puszkina 3, gdzie przed budynkiem stoi drugi Pomnik Puszkina.
Na początku Bulwaru Nadmorskiego, który stanowi alejkę, gdzie po obu stronach
rosną pokaźnej wielkości platany znajduje się Pomnik Działa Artylerii Okrętowej
z brytyjskie fregaty HMS "Tiger" (Пушка с Фрегата
"Тигр") z czasów wojny krymskiej. Obecnie wokół pomnika ulokowane
jest małe miasteczko namiotowe i wystawa fotografii z "Konfliktu na
Wschodzie Ukrainy".
Na prawo od Bulwaru Nadmorskiego (Приморский Бульвар) jest realizowany
projekt Parku Stambulskiego (Стамбульский Парк), którego otwarcie jeszcze nie
nastąpiło. W 2016 roku rozpoczęła się budowa Parku Stambulskiego na stokach
Bulwaru Nadmorskiego a w 2013 roku Parku Azerbejdżańskiego (Азербайджанский
Парк) przy 4-tej Stacji Wielkiej Fontanny (4-й Станции Большого Фонтана). Na tą
chwilę obydwa parki nie zostały ukończone.
Przy Bulwarze Nadmorskim pod numerem 1 mieści się w zabytkowym budynku
czterogwiazdkowy historyczny "Londonskaya Hotel". Został wybudowany w
latach 1826-1828 jako prywatna rezydencja, zaprojektowany przez architekta Franciszka
Boffo we wczesnym stylu włoskiego renesansu. Gości tego luksusowego hotelu
byli: Anton Czechow, Władymir Putin, Wiktor Juszczenko, Leonid Kuczma,
Jean-Claude Van Damme czy Paulo Coelho.
Dalej po prawej stronie zobaczymy symbol Odessy - Schody Potiomkinowskie, które
liczą 192 stopnie. Początkowo znane były pod nazwą "Gigantycznych Schodów"
("Гигантская Лестница"), później "Schodów Przymorskich"
("Приморская Лестница") i "Ryszeliowskich"
("Ришельевская Лестница"), a w czasach radzieckich do 1955 roku
"Bulwarowych" ("Бульварная Лестница"), gdy postanowiono zmienić
ich nazwę na dzisiejszą, w związku z 50-tą rocznicą buntu na pancerniku
"Potiomkin".
W 1925 roku Siergiej Eisenstein rozsławił schody na cały świat swoim filmem
"Pancernik Potiomkin", sceną wymyślonej przez niego masakry ludności
dokonanej przez rytmicznie maszerujące wojsko carskie.
Po lewej stronie schodów zbudowano w 1906 roku kolej linową, która
funkcjonowała do 1956 roku, później została zastąpiona windą. W 2004 roku znów
uruchomiono kolejkę linową a która teraz znajduje się w remoncie. Przejazd
Kolejką Linową (Одесский Фуникулер) trwa około 1 minuty i 10 sekund. Kolejka
sama w sobie stanowi jedną z atrakcji miejskich.
Na szczycie schodów znajduje się pomnik z brązu upamiętniający pierwszego
gubernatora Odessy Armanda-Emmanuela du Plessis (Памятник де Ришельё), który
został odsłonięty w 1826 roku. A obok dwa symetryczne półkoliste budynki, które
nazywa się "Prisutstvennyye Mesta" ("Присутственные Места")
na Przymorskim Bulwarze 7-8 (Приморский Бульвар 7-8) zbudowane według projektu
dwóch architektów Avraama Melnikova i Francesco Boffo w latach 1826-1830.
A ciut wyżej przy pl. Katarzyny (пл. Екатерининская) stoi wysoki Pomnik
Katarzyny II (Памятник Екатерине II) nazywany też Pomnikiem Założycieli Odessy
(Памятник Основателям Одессы) z 1900 roku, którego autorem jest François Sainte
de Wollant.
Gdy zejdziemy Schodami Potiomkinowskimi i przejdziemy tunelem pod ulica
wejdziemy na teren Portu Morskiego Odessa (Одесский Морской Порт) jest głównym
portem handlowym o znaczeniu międzynarodowym i największy port Ukrainy. Z
terenu portu możemy obserwować pracę portu a także wybrać się w rejs po Morzu
Czarnym. Godzinny rejs turystycznym statkiem z dwoma pokładami po zatoce
kosztował mnie 150 UAH (23 PLN). Na terenie portu znajduje się budynek
Morskiego Dworca (Одесский Морской Вокзал). A przed budynkiem Pomnik
"Złote Dziecko" ("Золотое Дитя") z 1995 roku. A dalej
Pomnik "Żony Marynarza" ("Жена Моряка") z 2002 roku. Na
końcu pirsu stoi mała Cerkiew Świętego Mikołaja (Св. Никольский Храм) z 1994
roku. Tutaj też znajduje się "Hotel Odessa" ("Отель
Одесса"). Tuż obok jest miejsce z mariną dla jachtów (Yacht Club Odessa).
Oczywiście nad morzem nie może zabraknąć tego, co chyba każdemu kojarzy się
z morzem i portem, czyli Latarni Morskiej Woroncowa (Воронцовский Маяк) i jest
to trzecia latarnia, która została odbudowana po II Wojnie Światowej.
Dalej idziemy alejką Bulwaru Nadmorskiego a na jego końcu znajduje się
wybudowany w latach 1827-1830 Pałac Woroncowów (Воронцовский Дворец) przy
per. Woroncowa 2D (пер. Воронцовский 2Д) a za czasów radzieckich przemianowany
na Pałac Pionierów (Дворец Пионеров) według projektu sardyńskiego architekta
Franciszka Boffo. Przy pałacu stoi stylizowana fontanna autorstwa Michaiła Rewa
z 1994 roku o dwóch nazwach "Źródło" ("Источник") i
"Dzień i Noc" (
"День
и Ночь"). Trochę dalej
od pałacu stoi półokrągła, biała Kolumnada ("Колоннада"). Dalej
na per. Woroncowa 4 stoi kolejny nieoczywisty budynek mieszkalny
"Dom-Ściana" ("Дом-Стена") nazywany też "Płaskim
Domem", "Domkiem z Kart". Budynek ma swoją nazwę od efektu
wizualnego: patrząc od przodu domu po lewej stronie pod pewnym kątem, wydaje
się, że to tylko solidny mur a nie dom. Niewiele osób wie, że to jedyny taki
dom w Odessie. Kolejne taki budynki znajdują się przy: ul. Very Inber 12 (ул.
Веры Инбер 12), Bulwarze Lidersowskim (Лидерсовский Бульвар 21), ul. Stepowaja (ул.
Степовая 21), pl. Very Holodnoy 3 (пл. Веры Холодной 3), ul. Bogdana
Chmielnickiego 96 (ул. Б. Хмельницкого 96) i ul. Miecznikowa 90 (ул. Мечникова
90).
Za Pałacem Woroncowów zaczyna się już Bulwar Żwanieckiego (Бульвар
Жванецкого), gdzie mostem dla pieszych (Тещин Мост) znajduje się symboliczne
miejsce nazwane "Narożnikiem Starej Odessy" ("Уголок Старой
Одессы") to miejsce, w którym znajduje się garbaty mostek, ażurowa altana,
rzeźba Gryfa i instalacji w kształcie serca z mnóstwem kłódek. "Narożnik
Starej Odessy" to miejsce sesji nowożeńców, zakochanych par i turystów.
Zaś nieopodal przy ulicy Gogola 2 (вул. Гоголя 2) mieści się
dziewiętnastowieczny, neogotycki Pałac Szachów
(Шахський Палац) nazywany też od nazwiska pierwszego właściciela Pałacem
Beliny-Brzozowskiego. Pałac wybudowano w latach 1851-1852. Współcześnie mieści
się tam siedziba "Marfin Banku".
Trochę dalej przy ulicy Gogola 5-7 znajdziemy kolejny ciekawy budynek tym razem
jest to pałac barona Alexandra von Falz-Fein nazywany "Domem
Faltz-Fein" lub częściej "Domem z Atlantami" ("Дом с
Атлантами") według projektu Lwa Włodka z 1899 roku. Uważany za jeden z
najpiękniejszych budynków w Odessie.
Wracamy na Bulwar Żwanieckiego (Бульвар Жванецкого) i idziemy nim dalej, po
czym mijamy Pomnik Pomarańczy ("Памятник Оранжевые") z 2004 roku.
Idziemy do końca Bulwarem Żwanieckiego i wychodzimy na ulicę Sofijską (ул.
Софиевская), gdzie pod numerem 5A znajduje się Pałac Potockich (Дворец
Потоцких) z 1828 roku. W pałacu siedzibę ma Muzeum Sztuki (Одесский
Художественный Музей).
W stronę centrum wracam ulicą Sofijską, która następnie przechodzi w ulicę
Przeobrażeńską (вул. Преображенська). Idąc dalej dochodzimy do pl. Katedralnego
(пл. Соборна) na którym stoi Sobór Przemienienia Pańskiego (Одеський
Спасо-Преображенський Кафедральний Собор) wybudowany w stylu klasycystycznym z
elementami eklektyzmu. Prz soborze stoi Pomnik Świętego Innocentego Odeskiego
(Памятник Св. Иннокентию Одесскому). Przed soborem stoi duża fontanna. W parku
przy soborowym stoi tez Pomnik Woroncowa (Памятник Воронцову).
Zaraz za Placem Soborowym przy stoi Pomnik Wiery Holodnoj (
Памятник Вере Холодной), która była rosyjską
aktorką kina niemego. Dalej miniemy mały skwer (пл. Веры Холодной) z
Pomnikiem "Piotra i Gawrika", którzy są bohaterami powieści
Walentina Katajewa "Samotny Biały Żagiel".
Przy Placu Tyraspolskim (пл. Тираспольська) możemy wsiąść w tramwaj
"3" i wysiąść na przystanku "Pryvoz Rynok" (Рынок
"Привоз"). Rynek można traktować w formie lokalnej atrakcji
turystycznej oraz jeden z największych i najstarszych rynków w Europie, gdzie
znajdziemy mnóstwo ryb wszelkiego rodzaju od żywych po suszone i jeszcze małże,
krewetki, raki, kraby itd. Są tam stoiska z warzywami, owocami, przyprawami.
Znajdziemy piekarnię, gdzie piecze tradycyjne wypieki kuchni gruzińskiej w
specjalnym piecu. Taniej i bardziej klimatycznie jest na "Starym Pryvozie”,
choć obok od kilku lat stoi "Nowy Pryvoz" ("Новий Привоз")
w którym oprócz centrum handlowego znajduje się "Hotel Black Sea"
("Чёрное Море"). W hali targowej warto kupić marynowane małże,
gotowane krewetki czy suszone ryby. Z owoców smaczne są ukraińskie melony i
arbuzy.
Z rynku mamy blisko do Dworca Kolejowego "Odessa-Główna" (Вокзал
"Одеса-Головна") do którego potrzemy idąc ulicą Pantelejmonіwską
(вул. Пантелеймонівська). Budynek dworca kolejowego został wybudowany w latach
1880-1884 według projektu rosyjskiego architekta niemieckiego pochodzenia
Viktora Schrötera w stylu neoklasycystycznym z renesansowo-barokowymi
elementami. Stacja została wysadzona w powietrze w ostatnich dniach okupacji w
1944 roku a następnie odbudowana w latach 1950-1952.
W pobliżu "Privoza" znajduje się też Odeski Park Zoologiczny
(Одесский Зоопарк) przy ulicy Novoshchepnoy Ryad 25 (вул. Новощепний Ряд 25) i
jest otwarty codziennie w godzinach 09:00-20:30 i zajmuje powierzchnię 6
hektarów.
Na przystanku tramwajowym "vul. Katerynynska" (вул. Катерининська)
lub na przystanku "Dworzec Kolejowy" (Железнодорожный Вокзал)
wsiadamy w tramwaj "28" i wysiadamy na przystanku końcowym "Park
im. Tarasa Szewczenki" ("ЦПКіВ ім. Тараса Шевченка").
Park im. Tarasa Szewczenki (Парк ім. Тараса Шевченка) zajmuje ponad 44
hektary i został otwarty w 1875 roku. Największą atrakcją w parku jest
"Diabelskie Koło" (
"Колесо
Обозрения") w "Luna Parku" (Одесский Лунапарк), które
zostało tam ustawione w 2011 roku i jest to największe tego typu koło w
Ukrainie. Koszt przejażdżki na "Diabelskim Koło" to 50 UAH (3
okrążenia). Istnieje również szereg innych atrakcji dla dzieci i dorosłych
takich jak karuzele, tor wyścigowy, roller coaster i więcej.
W parku znajduje się między innymi Kolumna-Pomnik Aleksandra II (Памятник
Александру II) z 1875 roku oraz Obelisk-Pomnik Nieznanego Marynarza (
Памятник Неизвестному Матросу). Poza tym
znajduje się tutaj Wieża Strażnicza z Arkadami na której umieszczono taras
widokowy (Сторожевая Башня Одесского Карантина и Арки Карантина). Poza tym w
parku jest Stadion Piłkarski "Czornomoreć Odessa" i
Obserwatorium Astronomiczne "Астрономическая Обсерватория" a na samym
wybrzeżu znajduje się Delfinarium "Nemo", gdzie rozpoczyna się Plaża
Lanżeron (Пляж Ланжерон). Piaszczysta plaża zaczyna się na prawo od Delfinarium
"Nemo".
Kolejno plaże noszą nazwy: "Plaża Lanżeron" (Пляж Ланжерон), Plaża
Otrada (Пляж Відрада), "Plaża Delfin" (Пляж Дельфин), "Plaża
Caleton", (Пляж Калетон), "Plaża Nudystów" (Нудистський Пляж),
"Plaża Arkadia" (Пляж Аркадія) i potem zaczyna się 16-cie "Stacji
Wielkiej Fontanny" (Большой Фонтан).
Najbardziej znaną i chyba najbardziej obleganą plaża jest ta w "Arkadii”,
do której z centrum dojedziemy tramwajem "5", ale czas przejazdu
wynosi około godziny. Zaraz obok pętli tramwajowej znajduje się "Aleja
Arkadiyska", która jest szerokim deptakiem, gdzie znajdziemy mnóstwo
barów, knajp i restauracji a ponad to centrum handlowe "Arkadia City"
i Aquapark "Hawaii".
Na pewno nie można zapomnieć o przejechaniu się "Kolejką Linową" ("
Канатная Дорога") przy Francuskim
Bulwarze 17A (
Французский
Бульвар 17A), która została wybudowana w 1971 roku. Przejazd odbywa się
w żelaznych, otwartych i kolorowo pomalowanych wagonikach. Kolejka wozi
plażowiczów z Bulwaru Francuskiego na Plaże Otrada. Przejazd jest możliwy
codziennie w godzinach 10:00-22:00 a przejazd w jedną stronę kosztuje 30
UAH i trwa około 5 minut. Wagoniki cały czas krążą, więc wsiadać i
wysiadać trzeba w ruchu. Do jednego wagonika może wsiąść 2 osoby.
Nowym i spokojnym miejscem, jakie udało mi się znaleźć była plaża
"Lukas Beach" przy Francuskim Bulwarze 85 (
Французский Бульвар 85). Żeby do niej dojść
należy dojechać tramwajem "5" do przystanku "Sanatorium
Czkałowa" ("Санаторий им. Чкалова") i następnie przejść jakieś
600 metrów i znajdziemy się na "Lukas Beach”, na której znajduje się bar,
wypożyczenia leżaków (70 UAH) oraz toaleta i prysznic. Przy plaży są duże,
jasnobrązowe skały. Plaża znajduje się pomiędzy "Otradą" a
"Arkadią". Z jednej strony ograniczona jest przez ogromne skały a z
drugie strony cześć muru.
Na Francuskim Bulwarze (
Французский
Бульвар 36) znajduje się "Zakład Win Szampańskich"
("Одесский Завод Шампанских Вин"). Zakład produkuje rocznie 15
milionów butelek pod nazwami "Odessa", "L'Odessika" i
"Henri Roederer". A został założony przez francuskiego biznesmena
Henry'ego Rederera pod koniec XIX wieku. W ramach wycieczki po
przedsiębiorstwie można zobaczyć cały proces produkcji.
Od Parku Szewczenki i Plaży Langeron aż do Plaży w Arkadii wytyczona jest
"Trasa Zdrowia" ("Трасса Здоровья") (ponad 5 kilometrów
długości), gdzie wytyczony jest chodnik dla pieszych i szeroka asfaltowa droga
dla rowerów i nie tylko. Po trasie kursują małe samochodziki typu melex. Latem
trasa cieszy się powodzeniem wśród rowerzystów, sympatyków biegania i
miłośników pieszych wycieczek. Wzdłuż szlaku znajdują się boiska sportowe,
siłownie na świeżym powietrzu, ławki i toalety oraz dzikie zbocza, gdzie można
cieszyć się przyrodą i morskim pejzażem.
W Odessie znajdziemy kilkadziesiąt cerkwi prawosławnych i greckokatolickich,
dwa kościoły ewangelickie, trzy kościoły katolickie, trzy synagogi i centrum
żydowskie oraz dwa meczety i centrum kultury arabskiej.
Pierwsza to Synagoga Główna (Главная Синагога Одессы) nazywana "Synagogą
Or-Sameach" (Синагога "Ор Самеах") przy ulicy Żydowskiej 27 (ул.
Еврейской 27) wybudowana w 1850 roku według projektu Francesco Morandi'ego w
stylu florenckim z domieszką stylu romańskiego.
Druga to Synagoga Brodzka (Бродская Синагога) przy ulicy Żukowskiego 18 (ул.
Жуковского 18) wybudowana w latach 1860-1863.
Trzecia to Synagoga Grupy "Chabad-Lubawicz" (Синагога Еврейской
Общины Хабад) przy ulicy Osipowa 21 (ул. Осипова 21).
Pierwszy to Meczet "Al-Salam" (Мечеть "Аль-Салам") z
Centrum Kultury Arabskiej (Арабский Культурный Центр) wybudowane w latach
1998-2000 przy ulicy Riszeliewskiej 49 (ул. Ришельевская 49)
Drugi meczet to Meczet "Al-Furqan" (Мечеть
"Аль-Фуркан") przy ulicy Bagrickiego 3A (ул. Багрицкого 3A).
Msze w języku polskim odbywają się w Katedrze Wniebowzięcia NMP
(Кафедральний Собор Успіння Пресвятої Діви Марії) przy ulicy Yekaterininskaya
33 (
ул. Екатерининская 33) według projektu polskiego
architekta Feliksa Gąsiorowskiego. Drugi to Kościół Świętego Piotra Apostoła
przy ulicy Hawanny 5 (ул. Гаванная 5). Trzeci to odbudowany po wojnie Kościół
Świętego Klemensa (Церковь Святого Климента) przy ulicy Balkivska 209 (вул.
Балківська 209).
W Odessie znajduje się też Centralny Katedralny Kościół Luterański Świętego
Pawła (Кирха Святого Павла) przy ulicy Nowosielskiego 68 (вул. Новосельського
68). Kościół wzniesiono w stylu neoromańskim.
W centrum zasługuje na uwagę Ewangeliczny Kościół Prezbiteriański (
Евангельская Пресвитерианская Церковь)
przy ulicy Pasteura 62 (ул. Пастера 62), który został wybudowany w latach 1892-1896
według projektu Victora Schrötera. O tym kościele mówi się, że to
najpiękniejszy kościół w Odessie.
Więcej informacji i zdjęć o podróżowaniu Ukraińskimi Kolejami Państwowymi,
których prezesem od 2016 roku jest polski muzyk, gitarzysta w zespole
"Chemia" i był prezes PKP Cargo Wojciech Balczun w tym linku:
http://lwow.info/cala-prawda-o-podrozowaniu-ukrainskim-pociagiem/
