Rzeszów
Stolica Innowacji
Tym razem
zahaczyliśmy o Rzeszów. Do stolicy Podkarpacia dojechaliśmy Polskimbusem z
Krakowa w około trzy godziny. Wysiedliśmy na Dworcu Autobusowym Lokalnym
(Podmiejskim). Jak się później okazało w mieście znajduje się jeszcze drugi
Dworzec Autobusowy Główny tuż obok stacji kolejowej Rzeszów Główny. Dworzec
Autobusowy Lokalny przy ulicy Kasprowicza a Dworzec Autobusowy Główny i Hotel
Ferdynand przy ulicy Grottgera dzieli 1100 metrów.
Zatrzymaliśmy
się w trzygwiazdkowym sieciowym hotelu Best Western Plus Hotel Ferdynand przy
ulicy Grottgera prawie na przeciwko Dworca Rzeszów Główny, Dworca Autobusowego
Głównego i pętli autobusowej MPK.
Hotel
Ferdynand znajduje się 650 metrów od rzeszowskiego Rynku. Pokój dwuosobowy
zarezerwowaliśmy przez aplikację mobilną Hotel Tonight w rewelacyjnej cenie 101
złotych (po wykorzystaniu kuponu w wysokości 75 złotych za pierwszą
rezerwację). Dla porównania rezerwując pokój przez serwis booking.com najtaniej
pokój dwuosobowy zarezerwujemy za 157 złotych. W hotelu znajduje się
Restauracja Kuchnia i Smaki na poziomie -1, ale niestety nie jest otwarta w
weekendy i nie mieliśmy okazji w niej zjeść, bo byliśmy akurat w weekend. Na
parterze obok recepcji mieści się Coffee Bar Belluno, z której też jakoś
nie skorzystaliśmy.
Best Western
Plus Hotel Ferdynand to międzynarodowy hotel w Rzeszowie należący do
największej na świecie sieci hotelarskiej Best Western. Hotel dysponuje
siedemdziesięcioma miejscami noclegowymi. Oferujemy 39 klimatyzowanych i komfortowo
wyposażonych pokoi z bezpłatnym dostępem do bezprzewodowego Internetu WiFi. Do
wyboru mamy pokoje jedno- i dwuosobowe typu: King, Twin, King Superior, Twin
Superior. My wybraliśmy pokój 2-osobowy Typu Standard. Na wyposażeniu pokoju:
dwa łóżka o wymiarach 90 x 200 cm, cztery poduszki, pościeli i ręczniki, WiFi,
indywidualnie sterowana klimatyzacja, telewizor LCD 32" z TV SAT, biurko,
organizer wraz z papeterią, telefon, zestaw do parzenia kawy i herbaty sejf,
okna z możliwością uchylenia i otworzenia, dźwiękoszczelne drzwi, ściany i
okna, suszarka do włosów, kabina prysznicowa i kosmetyki Dove.
Dobra
lokalizacja hotelu sprawia, że wszędzie jest blisko. Z hotelu w niespełna 10
minut dojdziemy do Rynku.
Zwiedzanie
rozpocznijmy się od Rynku z Ratuszem i studnią z XVII wieku. Obecny Rynek
odbiega nieco od pierwotnego XV-wiecznego wyglądu. Tylko trzy pierzeje
zabudowane są kamienicami, które w ciągu wieków ulegały przebudowom. Znajdują
się w nich hotele, restauracje, kluby, puby, muzea i różne instytucje.
Ratusz to
najokazalszą budowlą Rynku. Został zbudowany przypuszczalnie w 1591 roku przez
Mikołaja Spytka Ligęzę. Obecny wygląd budynku pochodzi z przełomu XIX i XX
wieku i łączy w sobie elementy stylu neogotyckiego i neorenesansowego. Do dziś
Ratusz pozostaje budynkiem, w którym mieści się siedziba Urzędu Miasta i
Prezydenta.
Podziemna
Trasa Turystyczna "Rzeszowskie Piwnice" o długości 369 metrów,
przebiega pod kamienicami i płytą Rynku. Obejmuje 25 piwnic i 15 korytarzy,
sięgających 10 metrów w głąb ziemi, którym nadano nazwy odnoszące się do
funkcji oraz do historii miasta. Można tu obejrzeć relikty średniowiecznych
murów, ślady pożarów, pozostałości żelaznych krat i zawiasów, tajemne
przejścia.
W niższych
partiach magazynowano towary wymagające niskich temperatur, a w czasie najazdów
tatarskich i wojen były schronieniem dla mieszkańców grodu.
Na Rynku
warto zwrócić uwagę na znajdujące się na nim kamienice o kilku z nich trochę
więcej poniżej.
Dom Esterki
to nazwa zabytkowej kamienicy przy Rynku 15. Choć na półlegendarna postać
Esterki żyła w wieku XIV, a pierwszy drewniany budynek powstał tutaj dopiero na
początku wieku XVII. Tradycja nazywania kamienic imieniem Esterki jest typowa
dla miast założonych przez Kazimierza Wielkiego, w których istniała niegdyś
społeczność żydowska. Kamienicy znajdującej się pomiędzy Rynkiem, a ulicą
Mickiewicza, a placem Cichociemnych. Kamienica tak, więc posiada aż trzy
elewacje zewnętrzne, styka się wyłącznie z innymi zabudowaniami od strony
południowej.
Dom Polonii
to secesyjna kamienica znajdująca się przy Rynku 19 w ciągu zabudowy północnej
pierzei. Przed kamienicą widoczne jest charakterystyczne przedproże, które
poziomem znacznie odbiega od płyty placu. Pod nim znajdują się najstarsze
zachowane ślady architektury murowanej w Rzeszowie, a mianowicie, piwnice,
pochodzące z XV wieku. Obecny kształt kamienica zyskała po przebudowach
prowadzonych na początku XX wieku i po wojnie. Trzy sąsiednie kamienice zostały
wyburzone tworząc tak zwaną "dziurę Barana", która obecnie jest
zabudowywana. Wnętrze kamienicy zdobione było polichromiami. W klatce schodowej
przedstawiony jest fragment polowania, pochodzący z XIX wieku. Poniżej
przedstawione było iluzoryczne boniowanie. Budynek jest własnością Wspólnoty
Polskiej.
Kamienica
"Alko" to secesyjna kamienica, która znajduje się pod numerem 25 w
ciągu zabudowy północnej pierzei rzeszowskiego Rynku. Obecnie "Alko"
posiada typową, klasycystyczną architekturę z biało-różową, prostą elewacją.
Swoją nazwę kamienica zawdzięcza przedwojennemu napisowi widocznemu nad
parterem. Mieściła się tu, bowiem wytwórnia alkoholi wysokojakościowych, której
właścicielem był Lischutz Hirsch.
Luftmaszyna
istniejąca do dziś kamienica, znajdująca się na rogu ulic Słowackiego i
Kościuszki, naprzeciw Ratusza i rzeszowskiego Rynku. Kamienica została
wzniesiona w I połowie XIX wieku, jako hotel. Znajdowała się w nim również
okazała sala balowa. Tu również powstało pierwsze rzeszowskie kino
"Urania" Budynek przez długi czas był własnością Ozjasza Finka, któremu
zawdzięcza nietypową nazwę. Budynek owiany był niesławą, z powodu rzekomego
"przybytku rozpusty".
Z Rynku
kierujemy się w kierunku ulicy 3-ego Maja, która tworzy główny trakt tej części
Śródmieścia. Od szeregu lat stanowi ona główną promenadę spacerową Rzeszowa i
centrum handlowe Śródmieścia. Zabudowę ulicy w głównej mierze stanowią nieduże,
proste w formie budynki mieszkalne, w części zaś, reprezentacyjne gmachy
użyteczności publicznej. W latach 1950-60 większość starych kamieniczek została
poddana gruntownej restauracji, w trakcie, której uproszczono ich wystrój
architektoniczny. Narożny dom od placu Farnego z księgarnią Domu Książki został
zbudowany około roku 1840 przez Franciszka Skielskiego, który urządził tam
pierwszą w Rzeszowie drukarnię, do której przylegają zabytkowe osiemnasto
i dziewiętnastowieczne kamieniczki. Po przeciwnej stronie ulicy stoją
cztery kamieniczki z przełomu XVIII i XIX wieku. Dalej po prawej stronie ulicy,
w głębi małego placyku znajduje się gmach NBP wzniesiony w latach powojennych,
a naprzeciw budynek domu handlowego "Delikatesy". Budynek ten powstał
w wyniku gruntownego przekształcenia okazałego, secesyjnego budynku dawnej
Komunalnej Kasy Oszczędności z trzeciej ćwierci XIX stulecia. Dalszą cześć
ulicy zajmuje zabytkowy zespół obiektów Dawnego Konwentu Pijarów. Za zespołem
klasztornym znajdują się dwa ciekawe obiekty z początku naszego stulecia:
budynek NBP oraz gmach Banku PKO zbudowany w latach 1906-08 dla Komunalnej Kasy
Oszczędności założonej w 1862 roku. Gmach wyróżnia się oryginalną architekturą:
jego eklektyczna elewacja, o wystroju zbliżonym do pseudogotyku jest mieszaniną
wielu stylów.
Dawny
Konwent Pijarów obejmował kościół, klasztor i szkołę. Centralne miejsce w
Zespole Popijarskim zajmuje kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża, wybudowany w
latach 1644-1649 według projektu Tylmana z Gameren. Jest jednonawową świątynią
z dwiema wieżami w fasadzie oraz kaplicą od strony północnej. Wystrój
późnobarokowy, z dekoracjami stiukowymi Jana Falconiego z końca XVII wieku. W
prezbiterium, przy wejściu do zakrystii, znajduje się mauzoleum rodu
Lubomirskich. W budynku klasztornym znajduje się obecnie Muzeum Okręgowe,
posiadające bogate zbiory z zakresu sztuki, historii, etnografii i archeologii,
eksponowane w formie stałych ekspozycji lub wystaw czasowych. W dawnym
refektarzu można zobaczyć freski z końca XVII wieku. Ojcowie Pijarzy w 1658
roku założyli przy klasztorze Collegium Ressoviense. Uczył tu ksiądz Stanisław
Konarski – obecnie patron I Liceum Ogólnokształcącego. Wielu jej wychowanków
chlubnie zapisało się na kartach historii i kultury polskiej, między innymi:
Ignacy Łukasiewicz, Józef S. Pelczar, Władysław Sikorski, Władysław Szafer czy
Julian Przyboś.
Idąc do
końca ulicy 3-ego Maja później ulicą Zamkową dojdziemy do placu Śreniawitów, na
którym znajduje się Zamek Lubomirskich. Budowę zamku pod koniec XVI wieku
rozpoczął Mikołaj Spytek Ligęza. W 2 połowie XVII wieku Lubomirscy rozbudowali
i otoczyli zamek kamiennym murem obronnym z bastionami. Obecny wygląd
zawdzięcza ostatniej przebudowie na przełomie XIX i XX wieku. W zamku mieści
się aktualnie Sąd i Prokuratura.
Przy ulicy
Jana Dekerta tuż obok Zamku Lubomirskich znajduje się Letnia Rezydencja
Lubomirskich. Zbudowany został staraniem Hieronima A. Lubomirskiego, według
projektu Tylmana z Gameren. W czasie przebudowy w XVIII wieku otrzymał wystrój
barokowy. Obecnie mieści się tu Okręgowa Izba Lekarska.
U podnóża
Zamku i Pałacu letniego Lubomirskich znajduje się Rzeszowska Fontanna
Multimedialna z Amfiteatrem. Główną atrakcją kompleksu fontann są tańczące w
rytm muzyki strumienie wody oraz ekran wodny, na którym wyświetlane są
prezentacje filmowe i laserowe.
Przy alei
Pod Kasztanami znajdują się wille secesyjne pod numerem nr 6 – eklektyczna willa
wybudowana w 1903 roku oraz dwie wille w stylu szwajcarskim po numerem 8
(1899roku) i pod numerem 10 (1900 roku).
Kościół
Farny pod wezwaniem Świętego Stanisława i Świętego Wojciecha. Kościół
istniał już przed 1363 roku, ale podczas wielkiego pożaru uległ zniszczeniu.
Pozostało gotyckie prezbiterium, datowane na początku XV wieku. W 1 połowie
XVII wieku dobudowano dzwonnicę, a w 1754 roku przebudowano nawę główną,
dobudowano nawy boczne i nadano mu wystrój barokowy. W prezbiterium znajdują
się pomniki nagrobne rodu Rzeszowskich.
Klasztor
Bernardynów z kościołem pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii
powstał w pierwszej połowie XVII wieku. W prezbiterium znajdują się pomniki
rodziny Ligęzów. W sanktuarium Matki Bożej Rzeszowskiej znajduje się
późnogotycka figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1513 roku.
Teatr im.
Wandy Siemaszkowej to pierwszy profesjonalny teatr dramatyczny w Rzeszowie,
założony w 1944 roku, jako Teatr Narodowy Ziemi Rzeszowskiej. Budynek to dawny
gmach Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, wzniesiony w latach 1890-1900. Na jego
scenie debiutowali tak znakomici artyści, jak Adam Hanuszkiewicz czy Zdzisław
Kozień.
Teatr Maska
to profesjonalny teatr lalki i aktora. Jego repertuar obejmuje sztuki dla
dzieci, młodzieży i dorosłych. W wydzielonych pomieszczeniach znajduje się
Muzeum Lalek Teatralnych.
W budynku
Teatru ma swoją siedzibę jedyne w Polsce Muzeum Dobranocek z wyjątkową kolekcją
pamiątek z popularnych animacji dla dzieci, powszechnie nazywanych
dobranockami.
Stary Cmentarz
przy ulicy targowej to wiekowa nekropolia kryjąca doczesne szczątki kilku
pokoleń rzeszowian. Dzisiejszy Stary Cmentarz został założony pod koniec XVIII
wieku. Początkowo zajmował niewielki obszar przy kościółku, potem około połowy
XIX wieku został powiększony do obecnych rozmiarów. Oficjalnie czynny był do
1910 roku, ale sporadycznie grzebano tu zmarłych jeszcze po ostatniej wojnie. W
1957 roku wydano ponowną decyzję o zamknięciu cmentarza. Na cmentarzu, głównie
w jego frontowej części, zachowało się jeszcze około 200 nagrobków, z których
najstarsze sięgają końca XVIII wieku. Widzimy tu skromne obeliski i okazałe
nagrobne pomniki w kształcie sarkofagów, kapliczek, kolumn i postaci.
Stosunkowo najwięcej jest nagrobków klasycystycznych. Rzadziej spotyka się
nagrobki empirowe, neogotyckie i romantyczne. Część z nich to dzieła sztuki
kamieniarskiej o wysokiej wartości artystycznej.
U wejścia na
cmentarz stoi klasycystyczny, ozdobiony czterokolumnowym portykiem kościółek
pod wezwaniem Świętej Trójcy. Wybudowany w 1720 roku, został w 1884 roku
gruntownie przebudowany, a ostatnio w latach 1985-86 starannie odrestaurowany i
powiększony. Wewnątrz znajduje się ołtarz z XVIII wieku, a w nim obraz
Świętej Trójcy malowany przez rzeszowianina Szczęsnego Potockiego oraz płyta
nagrobna i epitafia aptekarza Edwarda Hubla i jego żony Klary ze Swobodów
zmarłych w 1848 roku.
W Synagodze
Staromiejskiej (Małej) z XVI/XVII wieku, odbudowanej w latach 1953-1963 przy
ulicy Bożniczej 4. Jest obecnie jedną z najstarszych zachowanych synagog w
województwie podkarpackim. Mieści się w niej obecnie Archiwum Państwowe.
Murowany z kamieni łamanych przetykanych cegłą budynek synagogi wzniesiono na
planie kwadratu, w stylu renesansowym. W narożniku północno-zachodnim znajduje
się mała, zwieńczona gzymsem baszta, będąca obecnie jedynym śladem po obronnych
zabudowaniach miasta. Została ona dobudowana w drugiej połowie XVIII wieku i w
mieściła również klatkę schodową. W rogach oraz pomiędzy oknami znajdują się
szkarpy. Od strony zachodniej zachowała się, pochodząca z połowy XIX wieku
piętrowa dobudówka, pierwotnie zwieńczona neorenesansową attyką oraz stropami
tzw. Kleina. W jej wnętrzu na parterze mieścił się prostokątny przedsionek, a
nad nim na piętrze babiniec. Od strony południowej również znajdowała się
piętrowa przybudówka, mieszcząca pierwotnie babiniec oraz klatkę schodową. W
latach 50. XX wieku została ona wyburzona. W głównej sali modlitewnej na
wschodniej ścianie pierwotnie znajdował się bogato zdobiony Aron ha-kodesz, a
na środku bima, która stała pomiędzy czterema filarami wspierającymi sklepienie
sali. Obecnie nic się nie zachowało z pierwotnego wyposażenia synagogi. Przy
archiwum mieści się również Ośrodek Badań Historii Żydów, zajmujący się
gromadzeniem, zabezpieczaniem, przechowywaniem i opracowywaniem materiałów
archiwalnych o tematyce żydowskiej. Na ścianie znajduje się tablica pamiątkowa,
poświęcona pomordowanym Żydom podczas Holokaustu, z wersetem: "Bym mógł
dniem i nocą opłakiwać zabitych, córy mojego ludu".
Synagoga Nowomiejska
znajdująca się przy ulicy Jana Sobieskiego 17. Nazwa synagogi wzięła się od
nazwy dzielnicy miasta, dokładniej części wybudowanej na północ od Starego
Rynku w kierunku Nowego Rynku. Synagoga zwana również była Nową Szkołą oraz
Dużą, ze względu na swój większy rozmiar względem synagogi Staromiejskiej.
Synagoga pochodzi z końca XVII wieku i przebudowana w latach 1705-1712 przez
Jana Ch. Belottiego. Obecnie znajduje się w niej Biuro Wystaw Artystycznych.
Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 20 na 30
metrów, w stylu renesansowo-barokowym. Pierwotnie we wnętrzu we wschodniej
części znajdowała się główna sala modlitewna, do której wchodziło się przez
przedsionek, nad którym na piętrze znajdował się babiniec. Pierwotnie wewnątrz
głównej sali modlitewnej znajdowało się barokowe sklepienie wsparte na czterech
masywnych filarach, między którymi stała bima. Ściany, sklepienia i filary były
ozdobione kolorowymi polichromiami oraz bogatymi sztukateriami. Do dnia
dzisiejszego na ścianie wschodniej zachowała się wnęka po Aron ha-kodesz,
jednak została zasłonięta.
Stary
cmentarz żydowski znajdował się tuż obok dwóch synagog. Został założony w XVII
wieku i znajdował się na miejscu obecnego skweru na placu Ofiar Getta. Miejsce
to jest upamiętnione bazaltowym głazem i granitową tablicą ze stosownym napisem
w języku hebrajskim i polskim: "W tym miejscu znajduje się XVI-wieczny
cmentarz żydowski zniszczony w czasie drugiej wojny światowej przez
hitlerowskiego okupanta. W lecie 1942 roku gromadzono tutaj Żydów przed
wywiezieniem do obozów zagłady". Cmentarz został zniszczony właśnie w 1942
roku.
Drugi
Cmentarz Żydowski na Czekaju czasami też Nowy Cmentarz Żydowski. Kirkut znajdujący
się przy alei Rejtana został założony w 1849 roku. Ma powierzchnię 2,5 ha i
daje się na nim wyróżnić starszą i nowszą część. Cmentarz został doszczętnie
zdewastowany podczas II wojny światowej. Znajduje się tutaj obelisk na grobie
pomordowanych Żydów podczas Holokaustu, ufundowany w 1947 roku przez ocalonych
Żydów rzeszowskich. Na cmentarzu znajdują się także trzy odbudowane ohele. W
pierwszym pochowano cadyka Cwi Elimelecha Szapiro z Błażowej. Drugi ohel chroni
groby rodziny Lewin. W trzecim znajduje się nagrobek Abrahama Horowica.
Nowością w
Rzeszowie jest Okrągła Kładka. Nad skrzyżowaniem ulic Piłsudskiego i
Grunwaldzkiej wybudowano okrągłą kładkę dla pieszych i jedyną w Europie. Ze
względu na kształt i wykorzystane materiały budowlane, została uznana za
najciekawszą budowlę w tej kategorii.
Pomnik Czynu
Rewolucyjnego lub Pomnik Walk Rewolucyjnych to charakterystyczny monument
znajdujący się u zbiegu alei Łukasza Cieplińskiego i alei Józefa Piłsudskiego.
Pomnik autorstwa Mariana Koniecznego został wzniesiony w 1974 roku. Awangardowy
kształt pomnika wzbudzał od początku liczne kontrowersje w odbiorze społecznym,
budził różne skojarzenia, niezwiązane z jego oficjalną symboliką i kojarzony z
oślimi uszami lub kobiecymi genitaliami. Pomniki Czynu rewolucyjnego prócz
Rzeszowa znajdziemy w Łodzi.
W ramach
zwiedzania wybraliśmy się do Podziemnej Trasy Turystycznej "Rzeszowskie
Piwnice", która swój początek ma pod płytą rzeszowskiego Rynku tuż obok
Ratusza. Bilety normalne 6,50 zł i ulgowe 4,50 zł. Czas zwiedzania to około
godzinę i możliwe tylko z przewodnikiem.
My
wybraliśmy się jeszcze do Gmachu Głównego Muzeum Okręgowego. W niedzielę
bezpłatnie wejdziemy na wystawy stałe w oddziałach Muzeum Okręgowego: Gmach
Główny, Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli i Muzeum Historii Miasta
Rzeszowa.
Warte uwagi
są pokazy muzyczne (dzienny, wieczorowy lub specjalny) przy Multimedialnej
Fontannie.
Na tanie i
dobre zestawy obiadowe warto wybrać się do Baru Markowianka przy ulicy Sokoła
tuż obok Teatr im. Wandy Siemaszkowej i Bazyliki Ojców Bernardynów. Drugim
miejscem, gdzie tanio jest Restauracja Dessa przy ulicy Jana Matejki.
Na kawę i
coś słodkiego na pewno trzeba iść do Maffinkarnii przy ulicy Grunwaldzkiej
5.
Na piwo czy
coś mocniejszego warto zajrzeć do Česká Hospoda (czeskie i słowackie piwa,
czeska śliwowica) czy do Starego Browaru Rzeszowskiego (alkohole, piwo, lunch) na
rzeszowskim Rynku.
