Bliżej i Dalej...: Białystok

wtorek, 28 lipca 2015

Białystok - Stolica Podlasia

Białystok

Stolica Podlasia

Na początku czerwca przyszedł czas, aby w końcu wybrać się do Białegostoku. Moja trasa z przesiadkami wyglądała tak: z Tarnowa do Krakowa autobusem Voyager Transport (bilet za 1 PLN) następnie z Krakowa do Warszawy autobusem Lux Express (bilet za 9 PLN) a potem Plus Busem do Białegostoku (bilet za 6 PLN). Z Tarnowa wyjechałem o 6 rano a na miejscu byłem chwilę po 16-tej. Łącznie koszt dojazdu do Białegostoku wyniósł 16 złotych a czas przejazdu to około 10 godzin. Nocleg znalazłem tradycyjnie u jednego z członków portalu couchsurfing.com.

Białystok w przeszłości był nazywany "Jerozolimą Północy". Na początku XX wieku Żydzi stanowili 75% populacji miasta. Poza tym miasto nazywane było też "Manchesterem Północy" a wiążę się to z tym, że pod koniec XIX wieku w mieście prężnie działał przemysł włókienniczy. Obecnie miasto reklamuje się sloganem "Wschodzący Wschód".

Zwiedzanie najlepiej rozpocząć od Rynku Kościuszki w Ratuszem (Muzeum Podlaskie). Ciekawostką jest fakt, że białostocki Ratusz Miejski nigdy nie był siedzibą władz miejskich.

W pierzei północnej, która ma charakter reprezentacyjnej promenady w formie ulicy znajduje się Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Bazylika składa się z dwóch połączonych ze sobą części: starej z XVII wieku (późnorenesansowej) i nowej z XX wieku (neogotyckiej). W cieniu katedry stoi budynek Kina Ton, którego funkcją pierwotną był przytułek dla bezdomnych. Kolejnym budynkiem jest Cekhauz (Archiwum Państwowe). Budynek wybudowany w kształcie dworku szlacheckiego i pierwotnie miał służyć, jako zbrojownia, ale ostatecznie pełnił funkcję magazynu sprzętu strażackiego. Przed budynkiem Cekhauzu stoi od 2008 roku pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego. Dalej na rogu ulicy Sienkiewicza pod numerem 4 stoi dawna barokowa Astoria. To jednopiętrowy zajazd z mansardowym dachem z lukarnami oraz charakterystycznym wejściem u szczytu.

W pierzei południowej warty uwagi jest zabytkowy zespół Klasztoru Sióstr Miłosierdzia Świętego Miłosierdzia.

Najbardziej znanym i kojarzącym się zabytkiem Białegostoku jest Pałac Branickich (Zespół Pałacowo-Parkowy Branickich) z XVIII wieku. Rezydencja ta jest najlepiej zachowaną rezydencją magnacką epoki saskiej na ziemiach Rzeczpospolitej w stylu późnorenesansowym. O pałacu mówi się, że jest: "Wersalem Podlasia", "Wersalem Północy" lub "Polskim Wersalem". Obecnie w pałacu swoją siedzibę ma Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Główne wejście przez (Wielką Bramę) nazywaną Bramą Gryfa, w której znajduje się Punkt Informacji Turystycznej. W Bramie Gryfa znajduje się XVIII-wieczny mechanizm zegarowy, który możemy obejrzeć bezpłatnie po wejściu do wnętrza bramy.

Ogrody Branickich to zrekonstruowany ogród w stylu francuskim z Pawilonem pod Orłem, w którym kiedyś pełnił funkcję woliery.

W 1944 roku pałac został w 70 procentach zburzony przez wycofujących się Niemców. Dużą część z tego, co pozostało, zniszczyła w tym samym roku Armia Czerwona. Pałac odbudowano w latach 1946-1960 nawiązując do stanu z XVIII wieku.

Pałac Branickich znajduje się przy ulicy Kilińskiego 1 zaś pod numerem 6 stoi barokowy Pałacyk Gościnny Branickich, w którym obecnie mieści się Urząd Stanu Cywilnego. Pałacyk nazywany jest "Pałacem Ślubów" lub "Domem Koniuszego".

Na ulicy Kilińskiego pod numerem 16 znajduje się klasycystyczny gmach Loża Masońska. Obecnie jest siedzibą Książnicy Podlaskiej.

Kilka wartych uwagi budynków znajdziemy przy ulicy Lipowej. W okresie międzywojennym nazywała się ulicą marszałka Józefa Piłsudskiego, następnie generalissimusa Józefa Stalina, potem fűhrera Adolfa Hitlera, znowu generalissimusa Stalina i w końcu na powrót Lipową. Pod numerem 15-tym stoi klasycystyczny Sobór Świętego Mikołaja. Typowy przykład architektury cerkiewnej Imperium Rosyjskiego.

Będąc pod Soborem Świętego Mikołaja warto na chwilę pójść ulicą Icchoka Malmeda, którą dojdziemy do małego Skweru Ludwika Zamenhofa, na którym znajduje się Pomnik Ludwika Zamenhofa. A nieco dalej przy obecnej ulicy Zamenhofa 26 znajduje się miejsce upamiętniające nieistniejący dom, w którym urodził się twórca języka esperanto - Ludwik Zamenhof. Na budynku (ul. Zamenhofa 26) znajduje się tablica pamiątkowa i mural poświęcony osobie doktora Ludwika Zamenhofa.

Zwracając na ulicę Lipową pod numerem 24 stoi zabytkowa Willa pod Kariatydami Pod numerem 35 stoi eklektyczny pałacyk Nowika wybudowany w latach 1910-1912 a obecnie mieści się tam wojskowa Komenda Uzupełnień. Ulica kończy swój bieg na placu Niepodległości im. Romana Dmowskiego, nad którym dominuje wzniesiony na niewielkim wzgórzu morenowym Kościół Świętego Rocha (Kościół-Pomnik Odzyskania Niepodległości) na Wzgórzu Świętego Rocha. Kościół został zbudowany został w stylu modernistyczno-ekspresjonistycznym na planie ośmioboku. Jest to jeden z pierwszych na świecie kościołów modernistycznych, zbudowany w latach 1927-1946.

Z Kościoła Świętego Rocha kierujemy się do Parku Centralnego, w którym na małym wzniesieniu wznosi się mała Cerkiew Świętej Marii Magdaleny. Wzniesienie nazywane jest Wzgórzem Marii Magdaleny lub Magdalenką. Pierwotnie była to kaplica katolicka pod wezwaniem Świętej Marii Magdaleny. W przeszłości teren kaplicy otaczał nieistniejący cmentarz katolicki.

Jakieś 300 metrów dalej przy ulicy Odeskiej 1 znajduje się budynek Opery i Filharmonii Podlaskiej (Europejskie Centrum Sztuki). Obecnie największa instytucja artystyczna na terenie północno-wschodniej Polski i najnowocześniejsze centrum kulturalne w tej części Europy. Gmach Opery i Filharmonii Podlaskiej otoczony jest ogrodami. Wykorzystana roślinność, jest charakterystyczna dla Podlasia, ma przypominać naturalną łąkę. Pomysł na takie zagospodarowanie przestrzeni związany jest z wizją Opery, jako miejsca idealnie współgrającego z otoczeniem. Zieleń przeplata się z oczkami wodnymi i alejkami spacerowymi. Ponadto, na dachu Opery stworzony został taras widokowy, z którego można podziwiać panoramę Białegostoku. Oficjalnie wejście na tarasy jest płatne a bilety można kupić w kasie opery, ale udało mi się tam wejść bez biletu.

Opera często nazywana jest "Bunkrem" i porównywana z "Wilczym Szańcem" oraz łudząco przypomina Sarkofag Czarnobylskiej Elektrowni Atomowej.

Warto też pojechać na Dojlidy Fabryczne. Tam znajdziemy dwa ciekawe pałace oraz Browar Dojlidy znany z produkcji Piwa Żubr.

Neoklasycystyczny Pałac Krusensternów a później stanowił własność rodzin Rüdigerów i Lubomirskich. Obecnie jest własnością Wyższej Szkoły Administracji Publiczne. Zniszczony w 1944 roku i odbudowany w latach 1956-1957. Mieści się przy ulicy Dojlidy Fabryczne 26.

Neorenesansowy Pałac Hasbacha. Był rezydencja białostockiego fabrykanta Ervina Hasbacha. Obecnie w rezydencji znajduje się siedziba Wojewódzkiego i Białostockiego Oddziału WOPR, Białostockie Towarzystwo Naukowe, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków. Pałac mieści się przy ulicy Dojlidy Fabryczne 23. A przy ulicy Dojlidy Fabryczne 28 znajduje się Browar Dojlidy, który należy do Kampanii Piwowarskiej SA.

Z zabytków związanych z mieszkającymi tutaj w przeszłości Żydami nie wiele już pozostało. Po społeczności zachował się jeden Cmentarz Żydowski przy ulicy Wschodniej. Został założony w 1892 roku. Jest to jedyny w pełni zachowany cmentarz żydowski w Białymstoku, a jednocześnie jeden z największych cmentarzy żydowskich w Polsce. Na powierzchni 12,5 ha zachowało się około 6 tysięcy nagrobków, z których najstarszy pochodzi z 1876 roku. Inskrypcje na macewach wykonano w językach hebrajskim, jidysz, polskim, niemieckim i rosyjskim. W centralnej części nekropolii przetrwał także wystawiony w 1922 roku hel białostockiego rabina Chaima Herza Halperna. Jest tu również wzniesiony przed II Wojną Światową pomnik poświęcony ofiarom pogromu, dokonanego przez Rosjan w 1906 roku. W zależności od źródeł w Białymstoku istniało od czterech do sześciu kirkutów.

Zachowały się trzy budynki, w których mieściły się synagogi. Pierwszą zachowaną jest Synagoga Piaskower przy ulicy Pięknej 3. Obecnie mieszczą się tam biura i agencje towarzystw ubezpieczeniowych.

Druga to Synagoga Beit Szmuel przy ulicy Branickiego 3. Obecnie klub sportowy.

Trzecią istniejącą jest Synagoga Cytronów przy ulicy Ludwika Waryńskiego 24A. Wybudowana w latach 1936-1939. Od czasów zakończenia wojny do lat 60-tych XX wieku służyła małej społeczności żydowskiej w Białymstoku. Obecnie mieście się w niej Galeria im. Sleńdzińskich.

Białystok w przeszłości był miastem wielokulturowym, co widać i dziś, choć w mniejszym stopniu. Miasto zamieszkują Białorusini, Rosjanie, Tatarzy, Romowie i Ukraińcy.

Placówki muzealne, które warto odwiedzić w mieście to: Centrum im. Ludwika Zamenhofa, Muzeum Podlaskie, Muzeum Historyczne, Muzeum Wojska, Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego oraz znajdujące się w pod białostockiej wsi Wasilków - Białostockie Muzeum Wsi.

Z zabytków okresu socrealizmu na uwagę zasługuje: "Dom Partii" (KW PZPR) i Pomnik Bohaterów Ziemi Białostockiej na Placu Uniwersyteckim.

Na odwiedzenie zasługują dwa białostockie cmentarze: Farny założony w 1866 roku z Kościołem Cmentarnym Chrystusa Zbawiciela i sporą ilością zabytkowych mogił i Cmentarz Prawosławny założony w 1887 roku z Cerkwią Wszystkich Świętych.

Od początku maja do końca października w weekendy i dni wolne od pracy wieczorem uruchamiana jest multimedialna fontanna w Parku Planty niedaleko od Pałacu Branickich.

W Białymstoku znajduje się Aleja Bluesa jest to niewielki pasaż łączący dwie ulice, znajduje się niedaleko od Rynku Kościuszki. Chodnik wyglądem przypomina klawiaturę fortepianu, a od 2008 roku wmurowywane są tam tablice z nazwiskami osób zasłużonych dla bluesa w Polsce. Łącznie na Alei Bluesa uhonorowanych jest 43 nazwiska polskich bluesmanów.

W Parku Konstytucji 3-ego Maja działa mały Ogród Zoologiczny "Akcent ZOO”, w którym znajduje się 12 gatunków ssaków i 20 gatunków ptaków.

W Białymstoku wyznaczono kilka tematycznych tras turystycznych. Wyznaczono między innymi szlaki: Dziedzictwa Żydowskiego, Esperanto i Wielu Kultur, Architektury PRL, Kulinarny, Rodu Branickich, Architektury Drewnianej, Białostockich Świątyń i Białostockich Fabrykantów.

Na zakupy warto wybrać się do jednego z kilku w Białymstoku sklepu sieci PSS "Społem" w nich kupimy podlaskie produkty regionalne jak podlaskie wędliny i kiełbasy (na przykład: kindziuk i palcówka) oraz sery korycińskie.

Na obiad zdecydowanie polecam wybrać się do Baru Mlecznego "Astoria" przy ulicy Sienkiewicza 4. W produktów regionalnych można tam skosztować babki ziemniaczanej, chłodnika czy serniczków (rodzaj słodkich serowych racuszków).

W "Cafe Esperanto" można spróbować miniaturowych "Białysów" w swojej formie podobne są do lubelskich cebularzy. Tutaj spróbujemy też kolejny specjał, jakim jest "Buza". Buza to lekko sfermentowany napój wyrabiany z kaszy jaglanej. Popularna szczególnie w przedwojennym Białymstoku podawana była z chałwą. Osobiście jednak polecam poszukanie przepisu w Internecie i zrobienie sobie samemu buzy.

Przydatne strony internetowe: http://www.bialystok.pl/ http://www.bstok.pl/mpk/ http://www.muzeum.bialystok.pl/ http://www.centrumzamenhofa.pl/ http://www.ogrodbranickich.bialystok.pl/ http://www.mwb.com.pl/