Szymbark
Kasztel Gładyszów
Przy okazji wizyty w Gorlicach czy w drodze do Wysowej Zdrój warto zajrzeć
do oddalonego o sześć kilometrów Szymbarku przy drodze krajowej nr 28.
Szymbark leży województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, gminie
Gorlice, północno-zachodniej części Beskidu Niskiego, zwanej Górami
Grybowskimi. Położony jest w dolinie Ropy, pomiędzy masywami Suchego Wierchu i
Bartniej Góry na południu oraz rozległym masywem Maślanej Góry na północy.
Przy samej drodze na nowym kościele a szkołą znajduje się Skansen Wsi
Pogórzańskiej (Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa) a poniżej
niego wyłania się biało-szarawy budynek dworu obronnego rodziny Gładyszów.
Skansen jak i Kasztel Gładyszów są Filią Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów
w Gorlicach w skład, którego wchodzi jeszcze Dwór Karwacjanów, Zagroda
Maziarska w Łosiu oraz Cerkiew Greckokatolicka Świętych Kosmy i Damiana w
Bartnem.
W skansenie znajduje się obecnie 14 obiektów, w tym: cztery chałupy (z
Gródka, Moszczenicy, Siar, Szymbarku), trzy budynki gospodarcze - obora i
stodoła ze Stróżnej oraz wolno stojąca stodoła plebańska z Zagórzan, a także
olejarnia z Gródka, kuźnia z Turzy, dwa wiatraki (z Krygu, Ropy), przykłady
małej architektury wiejskiej - ule i kapliczki.
Wejście na teren skansenu płatne 7 złotych bilet normalny i 4 złote bilet
ulgowy, w poniedziałki wstęp bezpłatny. Wejście do Kasztelu jest
bezpłatne.
Zapewne najciekawszą budowlą w Szymbarku jest renesansowy Kasztel
Gładyszów, który uważany jest za najlepszy przykład kasztelu polskiego. Kasztel
był dawną siedzibą rodu Gładyszów. Wznoszono go w dwóch etapach. Budowę
rozpoczęto w pierwszej połowie XVI wieku, a zakończono w latach 1585-1590.
Zbudowany jest z miejscowego kamienia łamanego z dodatkiem cegły. W drugiej
fazie budowy bryłę dworu zwieńczono attyką arkadową, na elementach, której
umieszczono sgraffito z motywami geometrycznymi, przeplatanymi fantastycznymi
maskami. Okna obiektu posiadają bogato profilowaną renesansową kamieniarkę.
Kasztel zbudowany jest na planie prostokąta o bokach długości 20 i 13 metrów.
Posiada cztery narożne baszty alkierzowe, których piętra wystają poza lico
murów i wsparte są na kamiennych kroksztynach. W budynku znajdują się trzy
kondygnacje - piwnice, parter, piętro.
Kasztel zamieszkiwany był do końca XVIII wieku. Po Gładyszach przechodził
kolejno we władanie Strońskich, Siedleckich, Bronikowskich, Rogoyskich,
Sękiewiczów i Kuźniarskich. W XIX wieku mieściła się w nim gorzelnia i magazyn
zbożowy. Pod koniec XIX stulecia i jeszcze w okresie międzywojennym na parterze
funkcjonowała kuchnia dla czeladzi dworskiej oraz kurnik. Dwór pełnił też
funkcję lamusa, w którym przechowywano niepotrzebne sprzęty. W latach
międzywojennych dwór był własnością Zbigniewa Sękiewicza, który mieszkał w
stojącym tuż obok modrzewiowym dworku.
Od stycznia 2011 roku budowla wraz z przylegającą do niej oficyną dworską z
końca XVIII wieku, funkcjonuje, jako Ośrodek Konferencyjno-Wystawienniczy
„Kasztel w Szymbarku”, oddział "Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów"
w Gorlicach. Do zespołu zabytków istniejących na terenie dawnego „Majątku
Zamek”, należy także przeniesiony z Gorlic drewniany dworek z 1920 r. Zastąpił
on całkowicie zrujnowany przez konserwatorów dawnych PKZ-ów modrzewiowy dworek
Sękowskich.
W Szymbarku znajdziemy jeszcze drewniany późnobarokowy Kościół Świętego
Wojciecha a w przysiółku Doliny (Wólka) drewniana Cerkiew Greckokatolicka
Narodzenia Bogarodzicy (obecnie kościół filialny).
W Szymbarku na stoku Jeleniej Góry utworzony został florystyczny Rezerwat
Przyrody Jelenia Góra (około 13 hektarów rezerwatu ścisłego). W pobliżu
rezerwatu na zboczu Maślanej Góry znajduje się ciekawe jezioro osuwiskowe
nazywane Beskidzkim Morskim Okiem.
Na terenie wsi znajduje się też trzy Cmentarze Wojenne z okresu I Wojny
Światowej o numerach: 73, 74 i 75.
Cmentarz Wojskowy Nr 73 znajduje się w przysiółku Łęgi. Cmentarz
zaprojektował Hans Mayr. Pochowano na nim 46 Austriaków, 28 Niemców i 5 Rosjan.
Cmentarz Wojskowy Nr 74 to kwatera również zaprojektowana przez Hansa Mayra
i wydzielona z cmentarza parafialnego w Szymbarku. W tej kwaterze spoczywa 16
Austriaków i 21 Niemców oraz jest to miejsce pochówku 4 żołnierzy
polskich poległych w 1939 roku.
Cmentarz Wojskowy Nr 75 znajduje się w przysiółku Dół i tak jak dwa
poprzednie zaprojektowany przez Hansa Mayra, na którym pochowano prawdopodobnie
32 żołnierzy, w tym 4 rosyjskich.
Ciekawym obiektem jest też drewniana Willa Perełka w typie budownictwa uzdrowiskowego,
w której w lecie 1933 roku przebywała pisarka Maria Dąbrowska.
W zespole szkół tuż obok skansenu mieści się szkolne muzeum regionalne
„Gryf.
Szymbarku znajdziemy jeszcze trzy inne dwory: modrzewiowy dwór Groblewskich
w Bystrzycy (obecnie Stacja Naukowa Instytutu Geografii i Przestrzennego
Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk), murowany dwór Groblewskich na
Łęgach (dziś Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka) oraz
klasycystyczny dwór drewniany, otynkowany w przysiółku Rojowszczyzna.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz